नेपाली कृषि बजार र कृषकका चुनौतीहरु

-फुर्बा शेर्पा

कृषिप्रधान देश नेपाल,जहां ८३प्रतिशत जनता कृषि पेशामा निर्भर रहेका छन। जैबिक बिबिधता बिषम हावापानी अनि परिबेश अनुसार बिभिन्न किसिमका बालीनालीहरु लगाउने गर्दछन। कृषि नै मुख्य पेशा भएकोले अधिकांस नेपालीहरुले कृषिलाई नै मुख्य आयश्रोतका रुपमा अंगाल्दै आएका छन।अग्ला अग्ला हिमश्रृखलाहरु,तालतलैया, खोलानाला,बनजंगल र प्रशस्त मात्रामा भुमि भएकोले कृषि पेशाका लागि प्राकृतिक रुपमा अनुकुल भएको छ।परंपरागत ढंगबाट होस या आधुनिक प्रबिधिको प्रयोगबाट नेपाली कृषकहरुले यो पेशाबाट घरपरिवार चलाउने देखि लिएर अन्य ब्यापार ब्यबसाय गर्न समेत सक्षम भएका छन। औधोगिक बिकास चुस्तगतिमा नभएकोले बिशेषगरी ग्रामीण क्षेत्रमा यो पेशा अंगाल्नुको बिकल्प छैन।हालसम्म स्थापना भएका सिमित उधोगहरुमा गरिब जनताको पहुंच पुग्न सकेको छैन।

कृषकहरुले लामो समयदेखि बिभिन्न समस्या तथा चुनौतीहरुको सामना गर्दे आईरहेका छन।आधुनिक कृषि प्रबिधि र ज्ञानको अभावका कारण कृषकहरुले अपक्षेति उपलब्धि र लाभ लिन सकेको छैन।भित्रिएका आधुनिक कृषि प्रबिधिहरु शहरन्मुख छन। एकातिर आधुनिक प्रबिधिको अभावमा कृषि उत्पादन खस्कदै गएको छ भने कृषकहरुको उत्पादन घण्टौको बाटोमा हिंडेर बजारसम्म बिक्रीको लैजानु पर्ने बाध्ता छ।धेरै टाढाको बजारसम्म पुग्दा धेरै बस्तुहरु कुहिने, बिग्रने, नष्ट हुने भएकोले ठुलो जोखिम उठाउनु परेको छ।

सरकारी, गैह्रसरकारी संस्थाहरुले ल्याएका कार्यक्रम, आयोजना, परियोजनाहरु लक्षित बर्गसम्म पुग्न सकेको छैन।सरकारी बजेट कृषिलाई प्राथामिकता दिने भनिएको हुन्छ तर ग्रामिण क्षेत्रका कृषकहरुले ति योजनाहरुबाट प्रत्यक्ष लाभ लिन सकेको छैन। सरकारी, गैह्रसरकारी संस्थाके गर्ने तालिम,सेमिनार, गोष्ठीहरु कर्मचारीहरुलाई पायक पर्ने ठाउंमा आयोजना हुने गर्दछ। तालिमको महत्व र औचित्यबारे थाहा नहुंदा कृषि क्षेत्रमा संभवनाका बावजुत अपेक्षित सुधार हुन सकेको छैन।

पछिल्लो समयमा संचार माध्यममा उच्चबिषादीको प्रयोगले उपभोक्ता प्रभावित भएको समाचारले सबैलाई चिन्तित बनाएको छ।बिषादीको प्रयोग गर्दैमा असर पुग्ने होईन सहि प्रयोग नहुंदा यो समस्या सृजना भएको हो।बिषादीको प्रयोगपछि त्यो बस्तु उपभोग गर्न केही समय पर्खनु पर्ने हुन्छ।तर तत्काल उपभोग गर्दा स्वस्थमा गम्भिर असर पुग्ने कृषि बिशेषज्ञहरु बताउछन।बिकसित देशहरु जापानमा प्रतिहेक्टर १२ किलो बिषादी प्रयोग हुन्छ भने कोरियामा १६ किलो, ईटालीमा १४ किलो बिषादी प्रयोग हुन्छ।ति देशका नागरिकहरुले संयमताका साथ उपभोग गर्ने भएकोले गम्भिर समस्या उत्पन्न हुन पाउदैन। नेपालमा केही महिना अघि परिक्षण गरिएको बिषादी मापन यन्त्रले ८० प्रतिशत भन्दा बढी तरकारी बिषादी मुक्त रहेको तर अनुचित प्रयोग बढी भएकोले उपभोक्ताको स्वस्थ्यमा असर पुगेको देखाएको थियो।

केही मुनाफाको लोभमा कृषकहरुले आबश्यक भन्दा बढी बिषादी प्रयोग गरी प्रशस्त उब्जाएर बिक्री गर्दा यस्तो जटिल समस्या देखिएको हो।तरकारीमा प्रयोग गरिएको बिषादी खानेपानीमा मिसिएमा बातावरण पर्दुषण हुनुका साथै बिकराल रोग तथा महामारी फैलिने संभावना पनि बढी हुन्छ।अस्तित्वमा रहेका सरकारी तथा गैह्रसरकारी संस्थाहरुले कृषकहरुलाई उचित तालिम र बिषादीको प्रयोगको बारेमा सहि जानकारी दिन सकेमा नेपाली कृषकहरुको उन्नति हुनेमा दुईमत छैन।

योकोहामा,जापान